Kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Hải Phòng (13/5/1955), Bí thư Thành ủy Lê Tiến Châu trả lời VnExpress về những bước ngoặt lịch sử, thách thức phải đối mặt, định hướng tương lai và trăn trở cá nhân của ông về sự phát triển của thành phố.
- Nhìn lại 70 năm xây dựng và phát triển, đâu là dấu mốc quan trọng nhất, mang tính bước ngoặt đối với Hải Phòng, theo đánh giá của Bí thư?
- Trong 70 năm xây dựng và phát triển thành phố, có nhiều dấu mốc mang tính bước ngoặt. Đầu tiên phải kể đến là ngày giải phóng Hải Phòng 13/5/1955, đánh dấu sự kết thúc hoàn toàn ách đô hộ của thực dân Pháp trên đất Cảng, mở ra thời kỳ tự do và độc lập cho người dân Hải Phòng.
Thứ hai là sau Đại hội toàn quốc lần thứ 6 của Đảng (1986), Hải Phòng cùng cả nước bước vào công cuộc đổi mới, hàng loạt cơ chế chính sách mở cửa, giao thương quốc tế được triển khai. Trong thập kỷ 1990, Hải Phòng chuyển dịch mạnh mẽ sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thu hút đầu tư nước ngoài, hình thành các khu công nghiệp và bắt đầu vươn mình trở thành trung tâm công nghiệp, cảng biển lớn của cả nước.
Thứ ba là giai đoạn từ năm 2015 đến nay, được đánh dấu bởi những quyết sách mạnh mẽ, đột phá, đi đầu trong phát triển kinh tế, văn hóa và đảm bảo an sinh, phúc lợi xã hội. Hải Phòng thay đổi ngoạn mục về diện mạo đô thị và tầm vóc kinh tế. Thành phố cũng là địa phương duy nhất liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số trong10 năm liên tiếp (2015-2024).
Năm 2024, TP Hải Phòng nằm trong top 5 địa phương có quy mô GRDP lớn nhất cả nước. Thành phố dẫn đầu cả nước về ba chỉ số quan trọng gồm: chỉ số năng lực cạnh tranh, cải cách hành chính và mức độ hài lòng của người dân. Trong ba năm liên tiếp (2022-2024), thu ngân sách nhà nước trên địa bàn vượt mốc 100.000 tỷ đồng, tạo nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố.
Theo đánh giá của Tổng Bí thư Tô Lâm "Hải Phòng đã đạt những thành tựu mà nhiều địa phương khác chưa làm được khi cùng chung một bối cảnh và thể chế".
- Trong quá trình phát triển, Hải Phòng từng đối mặt với nhiều thách thức, đâu là thách thức lớn nhất?
- Thách thức lớn gần nhất là đại dịch Covid-19 giai đoạn 2020-2023. Là trung tâm công nghiệp, dịch vụ cảng biển và logistics hàng đầu cả nước, Hải Phòng chịu ảnh hưởng nặng nề khi chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy. Hoạt động xuất nhập khẩu qua cảng biển tắc nghẽn, thiếu container, chi phí vận tải tăng cao.
Hàng loạt doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI vốn phụ thuộc vào chuỗi cung ứng quốc tế, bị thiếu hụt nguyên liệu đầu vào, khó khăn khi đưa chuyên gia nước ngoài nhập cảnh, gián đoạn sản xuất do biện pháp phong tỏa, cách ly để phòng chống dịch. Sức khỏe, tâm lý và đời sống sinh hoạt của người dân bị đảo lộn, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế. Ngành du lịch chịu thiệt hại nặng nề nhất.
Thành phố đã thực hiện mục tiêu kép chưa từng có là vừa quyết liệt chống dịch như chống giặc, bảo vệ sức khỏe nhân dân là trên hết, trước hết; vừa duy trì tối đa hoạt động sản xuất kinh doanh, giữ vững ổn định kinh tế xã hội. Kết quả năm 2021 dịch bệnh diễn biến phức tạp nhất GRDP của Hải Phòng vẫn tăng trưởng 12,86%, cao nhất cả nước.
Là thành phố ven biển, Hải Phòng chịu tác động lớn về biến đổi khí hậu, thường xuyên đối mặt với các cơn bão có tần suất và cường độ ngày càng mạnh. Năm 2024, bão Yagi quét qua Hải Phòng với sức gió cấp 12 gây thiệt hại khoảng 11.000 tỷ đồng, chiếm 10% tổng thu ngân sách toàn thành phố.
Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy Hải Phòng Lê Tiến Châu. Ảnh: Duy Thính
Bên cạnh những khó khăn khách quan, Hải Phòng đối mặt với một số thách thức nội tại xuất phát từ chính quá trình phát triển kinh tế xã hội, trong đó lớn nhất là điểm nghẽn về hạ tầng giao thông và logistics. Có thời kỳ Hải Phòng chủ yếu là cảng sông, cảng nước nông khu vực Đình Vũ, tàu trọng tải lớn không thể vào sâu. Kết nối giao thông đường bộ với các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là với Thủ đô Hà Nội và vành đai kinh tế ven biển còn hạn chế, thiếu các tuyến cao tốc, quốc lộ thường xuyên quá tải. Kết nối đường sắt và đường thủy nội địa chưa phát huy hiệu quả, hạ tầng logistics như kho bãi, trung tâm phân phối còn thiếu và yếu.
Do vậy, Hải Phòng xác định tập trung phát triển kết cấu hạ tầng giao thông là một trong các giải pháp đột phá của nhiều nhiệm kỳ. Các công trình biểu tượng, có tính lan tỏa lớn được quyết liệt triển khai như: Cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng tại Lạch Huyện, đường ôtô Tân Vũ - Lạch Huyện, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, mở rộng quốc lộ 10, quốc lộ 5, nâng cấp sân bay Cát Bi, trong 10 năm 2015-2025 xây mới hơn 60 cầu kết nối với huyện thị trong và ngoài thành phố.
Ngoài ra, Hải Phòng cũng như các địa phương phải đối mặt với việc thiếu nguồn lao động chất lượng cao, có kỹ năng, ngoại ngữ và trình độ quản lý; ô nhiễm môi trường không khí, nước, chất thải rắn.
- Đối mặt với hàng loạt thách thức, nhưng Hải Phòng vẫn tăng trưởng hai con số liên tục trong 10 năm, yếu tố nào đã tạo nên sức mạnh nội tại của thành phố?
- Tôi cho rằng có ba yếu tố then chốt tạo nên sức mạnh nội tại của thành phố. Thứ nhất là truyền thống yêu nước, tinh thần cách mạng kiên cường, bất khuất; ý chí tự lực, tự cường, khát vọng vươn lên và sức mạnh đại đoàn kết của người dân thành phố. Từ xa xưa, nữ tướng Lê Chân và nghĩa quân của bà đã có vai trò quan trọng trong khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Đến khi Đức vương Ngô Quyền, vua Lê Đại Hành hay Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn đánh quân xâm lược trên sông Bạch Đằng, người Hải Phòng góp sức cho đại chiến lừng lẫy.
Thứ hai là vai trò lãnh đạo sáng suốt, tầm nhìn chiến lược và quyết tâm hành động của Đảng bộ thành phố qua các thời kỳ. Đảng bộ thành phố luôn đoàn kết, thống nhất, giữ vững vai trò lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện trên mọi lĩnh vực. Lãnh đạo thành phố có tầm nhìn dài hạn, xác định đúng đắn các mục tiêu phát triển và có quyết tâm cao trong triển khai, đặc biệt là khả năng thích ứng nhanh chóng, đổi mới tư duy và sáng tạo.
Thứ ba là con người Hải Phòng. Cuộc sống bên bờ sóng tạo cho người Hải Phòng những phẩm chất nổi trội như bản lĩnh, kiên cường, trung thực, thẳng thắn, nghĩa hiệp, nhiệt thành, hào sảng và hào phóng. Người Hải Phòng dám nghĩ, dám làm và biết làm, dám đi trước, hành động bứt phá và dám chịu trách nhiệm. Tôi cho rằng yếu tố con người Hải Phòng là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất cho mọi bước phát triển, là linh hồn, là trung tâm của mọi thành tựu mà thành phố đã đạt được.
Những yếu tố đó đã hòa quyện, bổ trợ lẫn nhau, tạo nên sức mạnh tổng hợp giúp Hải Phòng vượt qua mọi khó khăn, đạt được những thành tựu ấn tượng.
- Nhấn mạnh yếu tố con người làm nên thành công của Hải Phòng, ông có thể chia sẻ kỷ niệm, câu chuyện sâu sắc nào thể hiện điều đó?
- Có hai kỷ niệm đặc biệt sâu sắc mà tôi nhớ mãi. Khi siêu bão Yagi đổ bộ, tàn phá thành phố năm 2024, tôi trực tiếp đến nhiều nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất, chứng kiến những khó khăn, mất mát mà người dân gánh chịu. Điều khiến tôi xúc động và khắc sâu trong lòng nhất chính là tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, sẻ chia đầy trách nhiệm của người dân.
Hình ảnh các đội tình nguyện lội nước hỗ trợ gia đình khó khăn, hay những cụ già tự nguyện san sẻ phần lương thực ít ỏi của mình cho hàng xóm khiến tôi xúc động. Điều đó cho thấy sức mạnh lớn nhất của thành phố không chỉ nằm ở tiềm lực kinh tế mà quan trọng nhất là tinh thần đoàn kết, kiên cường của mỗi người dân.
Một kỷ niệm khác cũng rất đặc biệt với tôi là dịp tham gia "Ngày chạy vì thành phố Hải Phòng xanh, văn minh, thân thiện" ngày 22/3 vừa qua. Đây không chỉ là hoạt động thể thao đơn thuần mà còn là biểu tượng cho khát vọng về một thành phố phát triển bền vững, văn minh và giàu bản sắc văn hóa.
Tôi đã hòa mình cùng hàng ngàn người dân từ các tầng lớp, độ tuổi để cùng nhau truyền đi thông điệp bảo vệ môi trường, xây dựng một Hải Phòng đáng sống hơn nữa. Khoảnh khắc đó tôi nhìn thấy sự hào hứng, niềm vui và quyết tâm trên gương mặt mỗi người, tôi thực sự cảm nhận rõ hơn bao giờ hết sức mạnh cộng đồng và trách nhiệm của người đứng đầu Đảng bộ thành phố trong việc tạo dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp.
- Để tiếp tục đà tăng trưởng trong những năm tới, ngành kinh tế mũi nhọn nào sẽ được Hải Phòng ưu tiên phát triển?
- Hải Phòng xác định rõ sẽ tiếp tục ưu tiên phát triển các ngành chủ lực có vai trò dẫn dắt tăng trưởng kinh tế của thành phố, gồm: Sản phẩm điện tử và công nghệ thông tin; dịch vụ cảng biển và logistics và thương mại. Ba nhóm ngành này phấn đấu chiếm 55-60% giá trị tăng thêm trên địa bàn thành phố vào năm 2030.
Thành phố đặc biệt chú trọng phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại, công nghệ cao, ít phát thải khí nhà kính, có khả năng cạnh tranh, giá trị gia tăng cao, tham gia sâu, toàn diện vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị toàn cầu.
Đặc biệt, thành phố sẽ có cơ chế, chính sách ưu tiên thu hút đầu tư, phát triển một số ngành công nghiệp mới như chíp, bán dẫn, robot, công nghiệp môi trường, công nghiệp năng lượng tái tạo, vật liệu mới. Việc hình thành khu kinh tế ven biển phía Nam Hải Phòng cũng như các khu công nghiệp, cụm công nghiệp mới theo quy hoạch sẽ mở ra dư địa rộng lớn hơn để phát triển các ngành thế mạnh này.
Ngoài ra, một số ngành công nghiệp trước vốn là thế mạnh của Hải Phòng như đóng mới và sửa chữa tàu biển cũng được nghiên cứu khôi phục.
Vòng xuyến Bùi Viện - Võ Nguyên Giáp ở quận Lê Chân, TP Hải Phòng. Ảnh: Trần Đạt
- Ông hình dung 10-20 năm nữa TP Hải Phòng sẽ thế nào?
- TP Hải Phòng đang đứng trước giai đoạn phát triển vô cùng quan trọng. Trước hết, với vị thế, tiềm năng vốn có, Hải Phòng phải là thành phố lớn thứ ba cả nước, chỉ sau Hà Nội và TP HCM, thấp hơn thì thật khó chấp nhận (hiện nay trong top 5). Nhất là tới đây, theo Nghị quyết số 60 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng sẽ tiến hành hợp nhất tỉnh Hải Dương và TP Hải Phòng, lấy tên là TP Hải Phòng, trung tâm chính trị - hành chính đặt tại TP Hải Phòng hiện nay.
Đến năm 2030, Hải Phòng trở thành thành phố cảng biển lớn, đi đầu cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số; là động lực phát triển của vùng Bắc Bộ và cả nước; có công nghiệp hiện đại, thông minh, bền vững; là trung tâm kinh tế biển hiện đại, mang tầm quốc tế, hàng đầu ở Đông Nam Á. Đến năm 2050, Hải Phòng hướng đến là thành phố cảng biển lớn trong khu vực và thế giới, có trình độ phát triển cao trong nhóm các thành phố hàng đầu châu Á và thế giới.
Với truyền thống anh hùng, với sức mạnh đoàn kết và khát vọng vươn cao, tôi tin tưởng chắc chắn rằng Hải Phòng sẽ tiếp tục viết nên những trang sử vẻ vang mới, hiện thực hóa khát vọng phát triển.
- Điều gì khiến ông trăn trở nhất về sự phát triển của Hải Phòng?
- Trăn trở lớn nhất của tôi là làm sao để sự phát triển của Hải Phòng thực sự bền vững, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường và đảm bảo an sinh xã hội. Chúng ta thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp nhưng không đánh đổi môi trường. Chúng ta xây dựng những công trình hiện đại nhưng cũng phải giữ gìn những giá trị văn hóa, lịch sử và bản sắc độc đáo của thành phố Cảng.
Tôi cũng luôn trăn trở về việc nâng cao hơn nữa đời sống vật chất và tinh thần cho người dân thành phố, nhất là ở những vùng còn khó khăn, những người yếu thế. Làm sao để nhân dân thành phố thực sự được thụ hưởng những thành quả của sự phát triển về cả vật chất và tinh thần, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau?
Một mối quan tâm lớn nữa là làm thế nào để phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của Hải Phòng, đặc biệt là về cảng biển, về vị trí địa chiến lược, để thành phố thực sự cất cánh, đóng góp nhiều hơn nữa cho sự phát triển của đất nước. Cần những cơ chế, chính sách đột phá hơn nữa, cần sự đồng lòng, chung sức lớn hơn nữa.
Đặc biệt là trăn trở về việc xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp thực sự có tâm, có tầm, đủ năng lực và phẩm chất để gánh vác những nhiệm vụ ngày càng nặng nề trong giai đoạn phát triển mới, nhất là trong bối cảnh hai cuộc cách mạng hiện nay là chuyển đổi số và đổi mới, sắp xếp, tinh gọn bộ máy. Đây là yếu tố then chốt, quyết định sự thành công.
Lê Tân